Lompat ke konten Lompat ke sidebar Lompat ke footer

Rupa-Rupa Kawruh Manungso Ing Pelajaran Basa Jawa

Dalam Pepak Basa Jawa kita akan mempelajari beberapa kawruh diantarannya adalah rupa-rupa kawruh Kewan, Manungsa, Tetuwuhan, Pepindhan, Sanepan lan kawruh liya-liya.

Pelajaran rupa-rupa kawruh ini biasanya diajarkan untuk sekolah dasar dan untuk kita yang mungkin sudah dewasa atau di sekolah tidak mempejari lagi, ketikia ada pertanyaan dari dari adik kita atau saudara kita yang masih SD sering bingung karena sudah lupa dengan pelajaran tersebut

Di artikel sebelumnya kami sudah menulis tentang Rupa-Rupa Kawruh Tetuwuhan dan arane anak kewan untuk kali ini adalah artikel untuk jenis penamaan manusia dan urutan keturunan.

Dimasyarakat jawa dari dulu sudah mempelajari tentang nama atau mengklasifikasikan nama anak dan urutan keturunan.

Dan berikut dibawah ini adalah kawruhe rupa-rupa manungsa ing basa jawa

Foto by Intanpari.com


1. Urutane Keturunan

Dimulai dari orang tuak kita / bapak/ibu
Diwiwiti saking bapak/ibu

  1. Bapak/Ibu
  2. Anak
  3. Putu
  4. buyut
  5. canggah
  6. Wareng
  7. Undheg-Undheg
  8. Gantug Siwur
  9. Grepak Senthe
Dimulai dari anak/ diwiwiti saka anak dari
dimulai dari angka 9 paling bawah

  1. Grepak Senthe
  2. Gantung Siwur
  3. Undheg-Undheg
  4. Wareng
  5. Canggah
  6. Buyut
  7. Embah
  8. Bapak/Ibu
  9. Anak

2.Urutan Sedulur 

Nama urutane sedulur atau nomor urutan saat kelahiran

Lahir No 1 : Pembareb
Lahir No 2 :  Panggulu
Lahir No 3 : Pangdhadha
Lahir ke 4 dan seterusnya : Kakang Ragil
Lahir sebelum anak terahir 
Lhir sebelum anak  terakhir : Sumendhi
Lahir Terahir : Wuragil


3. Prenahe Sadulur

Nama Saudara / penyebutan Saudara

  1. Sadulur yaiku penyebutan Sadulur kang tunggal bapak lan ibu
  2. Sadulur Misanan yaiku Sadulur tunggal embah, nakdulur
  3. Sadulur Mindhoan yaiku sadulur tunggal buyut
  4. Keponakan yaiku anake sadulur tuwo utowo sadulur enom
  5. Putu yaiku anake anak
  6. Putu Keponakan anake keponakan
  7. Paklik yaiku ( lanang ) adine  bapak utowo ibu 
  8. Buklik yaiku ( Wadon ) adine bapak utowo ibu
  9. Pakdhe yaiku ( lanang ) Kangmase bapak utowo ibu
  10. Budhe yaiku ( Wadon ) Mbakyune bapak utowo ibu
  11. Morotua yaiku Wong tuane bojo
  12. Anak Mantu yaiku Bojone nnak
  13. Putu Mantu yaiku Bojone putu
  14. Besan Yaiku wong tuaone mantu
  15. Ipe yaiku sedulure bojo
  16. sedulur kuwalon yaiku sedulur beda bapak utawa bedo ibu siji bapak utowo siji ibu
  17. Bapak / Ibu Kuwalon yaiku dudu bapak utowo ibune dhewe
  18. Tunggal bayu yaiku Sedulur tunggak Bapak
  19. Tunggal Welat yaiku sedulur tunggal ibu
  20. Pripean yaiku ipene sedulur

4. Arane Wong


Penyebutan manusia sebelum dan sesudah

Jaka
Bocah lanang kang wis diwasa (durung rabi)
Bocah laki-laki yang sudah dewasa (belum menikah)

Prawan
Bocah wadon kang wis diwasa (durung omah-omah)
Bocah perempuan yang sudah dewasa (belum berumah-rumah)

Jaka jebug
Jaka sing wis tuwo
Laki-laki yang belum menikah yang sudah tua

Prawan gendhor
Prawan sing wis kliwat ing mangsa (kasep)
Perawan yang sudah terlambat di waktunya (terlambat)

Prawan sunthi
Prawan cilik (prawan kencur)
Perawan kecil (perawan kencur)

Randha
Wong wadon sing wis ora duwe bojo
Orang perempuan yang sudah tidak punya suami

Randha tanggung
Randha sing isih enom
Janda yang masih muda

Wulanjar
Randha sing isih enom durung duwe anak
Janda yang masih muda belum punya anak

Randha kisi
Randha sing duwe anak lanang
Janda yang punya anak laki-laki

Randha kasihan
Randha mlarat sing akeh anake
Janda miskin yang banyak anaknya

Randha keringan
Randha sing sugih
Janda yang kaya

Randha menter
Randha kang panganggone sarwa apik
Janda yang tempatnya serba baik

Dhudha
Wong lanang sing wis ora duwe bojo
Laki-laki  yang sudah tidak punya istri

Dhudha kembang
Dhudha sing isih enom durung duwe anak
Duda yang masih muda belum punya anak

Dhudha kawuk
Dhudha wis tuwa
Duda yang sudah tua

Dhudha bangsong
Dhudha mlarat sing sugih anak
Duda miskin yang kaya anak

Dhudha kalung
Dhudha sing duwe anak wadon sing bisa ngopeni.
Duda yang punya anak perempuan

Kaki nini
Wong lanang wadon sing wis tuwa banget
Orang laki-laki perempuan yang sudah tua sekali

Nyai, nyi
Wong wadon kang diajeni
Perempuan yang dihormati



5. Sebutane Bocah

Penyebutan bocah atau anak-anak
  1. Ontang-anting yaiku Anak siji lanang Anak satu laki-laki
  2. Unting-unting yaiku Anak siji wadon Anak satu perempuan
  3. Uger-uger lawang yaiku Anak loro lanang kabeh Anak dua laki-laki semua
  4. Cukit dulit yaiku Anak telu lanang kabeh Anak tiga laki-laki semua
  5. Saramba yaiku Anak papat lanang kabeh Anak empat laki-laki semua
  6. Pandhawa yaiku Anak lima lanang kabeh Anak lima laki-laki semua
  7. Kembang sepasang yaiku Anak loro wadon kabeh Anak kedua perempuan semua
  8. Gotong mayit yaiku Anak telu wadon kabeh Anak tiga perempuan semua
  9. sarimpi yaiku Anak papat wadon kabeh Anak empat perempuan semua
  10. Pancagati yaiku Anak lima wadon kabeh Anak lima perempuan semua
  11. Kedhana-kedhini yaiku Anak loro lanang wadon Anak dua laki-laki perempuan
  12. Sendhang kaapit pancuran yaiku Anak telu, lanang-wadon-lanang Anak tiga, laki-laki perempuan laki-laki
  13. Pancuran kaapit sendhang yaiku Anak telu, wadon-lanang-wadon Anak tiga, perempuan laki-laki perempuan
  14. Keblat papat yaiku Anak papat lanang wadon Anak empat laki-laki perempuan
  15. Sapasar yaiku Anak lima lanang wadon Anak lima laki-laki perempuan
  16. Ipil-ipil (pipilan) yaiku Anak lima, lanang siji Anak lima, laki-laki satu
  17. Padangan yaiku Anak lima, wadon siji Anak lima, perempuan satu
  18. Pandhawa nyandhangi yaiku Anak nem, wadon siji waruju Anak enam, perempuan satu paling belakang
  19. Kembar yaiku Anak loro lanang kabeh utowo wadon kabeh laire bareng Anak dua laki-laki semua atau perempuan semua lahir bersama
  20. Dhampit yaiku Anak loro lanang lan wadon laire bareng Anak dua laki-laki dan perempuan lahir bersama
  21. Gilir kacang yaiku Anak akeh, giliran lanang wadon Anak banyak, giliran laki-laki perempuan
  22. Lumpat kidang yaiku Anak akeh, ora giliran lanang wadon Anak banyak, tidak bergiliran laki-laki perempuan
  23. Garendhel yaiku Anak lanang pirang-pirang kang waruju/ragil wadon (utowo kosok baline) Anak laki-laki banyak sekali yang belakangan perempuan (atau kebalikannya)
  24. Gendhong yaiku Anak lanang pirang-pirang, kang tengah wadon Anak laki-laki banyak, yang tengah perempuan    
  25. Pathok Yaiku Anak wadon pirang-pirang, kang tengah lanang Anak perempuan banyak, yang tengah laki-laki
  26. Sumarak Yaiku Anak pirang-pirang, sing lanang luwih akeh Anak banyak, yang laki-laki lebih banyak
  27. Anggana yaiku Anak akeh, sing urip keri siji. Anak banyak, yang hidup tinggal satu
  28. Cemani yaiku Bocah ireng mulus Bocah hitam mulus
  29. Wungle yaiku Bocah putih mulus Bocah putih mulus
  30. Gondhang kasih yaiku Anak loro seje pakulitane, siji putih siji ireng Anak dua beda kulitnya, satu putih satu hitam
  31. Julung kembang yaiku Bocah lair bareng plethek ing srengenge Bocah lahirnya bersamaan waktu terbit matahari
  32. Julung sungsang yaiku Bocah lair wektu bedhug awan Bocah lahir waktu tengah hari
  33. Julung sarab yaiku Bocah laire ngarepake surup srengenge Bocah lahirnya akan menjelang malam
  34. Jurung caplok yaiku Bocah laire barengi surupe srengenge Bocah lahirnya bersamaan jelang malam
  35. Margana yaiku Bocah lair pinuju ibune ing lelungan Bocah lahir menuju ibunya di pergian
  36. Wuyungan yaiku Bocah lair pinuju ana perang (gegeran) Bocah lahir menuju ada perang (peristiwa)
  37. Wahana yaiku Bocah lair pinujo ibune ana ing pasamuwan Bocah lahir menuju ibu ada di ketamuan
  38. Jempina Bocah lair durung wektune (umpamane 7 sasi) Bocah lahir sebelum waktunya (misalnya 7 bulan)
  39. Yatim Bocah sing lair ora menangi bapake Bocah yang lahir tidak ada bapaknya
  40. Lola yaiku Bocah sing wis ora duwe bapa biyung Bocah yang sudah orang tidak punya bapak ibu
  41. Lola bapak (biyung) yaiku Bocah sing ora duwe bapak (biyung) marga mati Bocah yang tidak punya bapak (biyung) karna mati
  42. Sumala yaitu Bocah cacad awit lair Bocah cacat sejak lahir
  43. Thok-thing yaiku Bocah laire sirahe cilik Bocah lahir kepala kecil


6. Candrane Perangane Awak

  1. Susune nyengkir gadhing
  2. Swarane Ngombak banyu
  3. Ulate damar kanginan
  4. Rambute ngandhan-andhan
  5. Rambute ngembang bakung
  6. Sinome micis wutah
  7. Sinome mbibis mabur
  8. Alise nanggal sepisan
  9. Astane nggendhewa gadhing
  10. Athi-athine ngudhup turi
  11. Bangkekane nawon kemit
  12. Bathuke nyela cendhani
  13. Bokonge manjang ilang
  14. Cahyane sumunar
  15. Drijine mucuk eri
  16. Godhege simbar rumembun
  17. Gulune angelung gadhung
  18. Gulune ngolan-olan
  19. Idepe tumenga tawang
  20. Irunge ngudhup mlathi
  21. Irunge kencana pinatar
  22. Janggute Nyangkal Putung
  23. Kempole ngembang pudhak
  24. Kempole nyuthang walang
  25. Lakune kaya macan luwe
  26. Lambene nggula sathemlik
  27. Lambene nyigar jambe
  28. Lambene manggis karengat
  29. Lembehane mblarak sempal
  30. Lengene nggendewa pinenthang
  31. Mripate blalak-blalak
  32. Mripate liyep lindri
  33. Pakulitane ngulit langsep
  34. Untune mijil timun
  35. wentise mukang gangsir
  36. Pawakanae sedhet singset
  37. Pipine nduren sajuring
  38. Polatane ruruh jatmiko
  39. Praene ndamar kanginan
  40. Pundhake nraju mas
  41. Pamulune bengle kairis
  42. Pamulune prada binabar


7. Sebutane Cacading Awak

(a) Sikil/kaki

  • Apus Sikile
  • Dhengkling Sikile
  • Dhingklang Sikile
  • Gejig Sikile
  • Gloyoran  Sikile
  • Impur Sikile
  • Pengkor Sikile
  • Pincang Mlakune
  • Ekar Lakune
(b) Weteng / Perut

  • Bekel Wetenge
  • Bodong Wudele
(c) Lambene / Bibir
  • n) domble Lambene
  • (n) dongos Lambene
  • (ng) gandhul Lambene
  • Suwing Lambene
  • Nyongot Lambene

(d) Gunemane / Obrolan

  • Bisu Gunemane
  • Perot Cangkeme
  • Pelo Gunemane
  • Groyok Gunemane

(e) Swarane/Swaranya

  • Kemeng Swarane
  • Bindheng Swarane

(f) Cangkeme/ mulut

  • Mecucu Cangkeme
  • Mrongos Cangkeme
  • Kokop Cangkeme
  • Mlongo Cangkeme
  • Nyoro Cangkeme
  • Cedhal Ilate

(g) Kulite / Kulitnya

  • Belang Kulite
  • Busik Kulite

(h) Pipine /Pipinya

  • GembilPipine
  • Kampong Pipine
  • Dhekik Pipine
  • Klungsur Pipine
  • Kempot Pipine
  • Mining-mining Pipine

(i) Irunge/Hidungnya


  • Grumping Irunge

(j) Mripate/Matanya

  • Blawur Mripate
  • Kithing Drijine
  • Kera Mripate
  • Mlolo Mripate
  • Lamur Mripate
  • Wuta Mripate
  • Sinter Mripate

(k)Kupinge/Telinganya

  • Budheg Kupinge
  • Dawir Kupinge

(l) Rambute/Rambutnya

  • Brintik Rambute

(M) Pundahhake/Pundaknya

  • Brojol Pundhake

(n) Gegere/Punggunya

  • Bucu Gegere
  • (n) dengkek Gegere
  • (m) bembeng Bangkekane
  • Wungkuk Gegere
  • Wusu Gegere
  • Sangkuk Gegere

(o) Raine/Mukanya

  • Burik Raine

(p) Drijinya/Jari-jarinya ( jari tangan /Kaki )

  • Bujel Drijine
  • Siwil Drijine

(Q) Tangane / Tangan

  • Ceko Tangane
  • Kuwaga Tangane

(r) Sirahe / Kepalanya

  • Buthak Sirahe
  • Pethak Sirahe
  • (ng) gandhen Sirahe

(s) Untune / Giginya

  • Gingsul Untune
  • Griwing Untune
  • Gugut Untune
  • Mringis Untune

(t) Bathuke / Dahi

  • Manyul Bathuke
  • Nonong Bathuke

(u ) Pawakane / Perawakanya

  • Kakkong Pawakane
  • Konge; Pawakane

(v ) Bokonge / Pantat

  • Tepos Bokonge
  • Nyenthing Bokonge

(w) Irung / Hidung

  • Pesek Irunge
  • Nyeprok Irunge

(x) Dadane / Dadanya

  • Mringkus Dhadhane
  • Dhengkak Dhadhane

(y) Tlapake/Telapak

  • Ngungkal gerang Tlapake

(z) Rambute/Rambunya

  • Nyambel wijen Rambute

(I) Janggute/Jenggot

  • Nyanthis Janggute

(II) Pilingane/Pilingan

  • Belong Pilingane

(III) Brengose/Kumisnya

  • Crapang Brengose

(IV) Gulune/Lehernya

  • Panggel Gulune

(V) Kupinge / Kupingnya

  • Perung Kupinge

8. Munggah Kebiasaane Awak

  • Untune : Cekot-cekot, Kemeng, Gowang
  • Watuke : Jegar-jegor, Ngikil, Siji-loro, Arang-arang
  • Kringete : Dleweran, Gobyos
  • Githoke : Mrindhing, Mengkorog
  • Getihe : Mancur, Dleweran, Masur-masur
  • Guyune : Cekakakan, Cekikikan, Cengengesan, Gergeran, Drengesan, Mekaka, Mesem
  • Irunge : Cengar-cengir, Pilek, Sentrap-sentrup
  • Ilate : Melet, Gomen, Kemecer
  • Kupinge : Brebegen, Mbengung, Mbenging
  • Kalamenjinge : Munggah-medhun, Cegukan
  • Lakune : Banter, Akas, Rindhik
  • Luhe : Crocosan, Dleweran
  • Mripate : Kriyap-kriyip, Jelalatan, Pendirangan, Petpetan, Mlolo, Mlorok, Mlirik, Melek, Merem, Ketok, Rembes, Plerak-plerok
  • Playune : Kebat, Banter, Alon, Rikat
  • Pikirane : Bingung, Jibeg, Sumpeg
  • Pilingane : Cekot-cekot, Cenut-cwnut
  • Rambute : Krembyahan, Mbrodol, Rontok
  • Raine : Pucet, Sumringah
  • Sirahe : Benjol, Benjut, Mangut-mangut, Manthuk-manthuk, Gela-gelo, Ngelu, Mumet, Puyeng
  • Swarane : Gumrenggeng, Kemrisik, Pating Bengok, Lirih
  • Tangane : Jowal-jawil, Keju, Linu, Jepapangan, Jimpe, Gemeter, Kranggehan
  • Tatune : Perih, Dleweran Getih
  • Tandange : Trampil, Cekat-ceket, Cukat Tringginas
  • Sikile : Ngosek, Gringgingen, Pekakangan, Ngethok, Kesed, Jimpe, Cekakaran
  • Wetenge : Kuwaregen, Krucuk, Kroncongan, Senep, Mules, Klemekeren, Perih, Luwe, Kembung, Sunduken
  • Lambene : Garing, Gomen, Klametan, Mecep, Ngawet, Ngintip, Kepedhesen
  • Awake : Seger, Aras-arasen, Greges, Ndhredheg
  • Atine : Sumendhal, Mangkel, Ayem, Gragapan, Dheg-dhegan, Anyel, Giris
  • Boyoke : Jimpe, Pegel, Linu
  • Bathuke : Anget, Adhem, Sumer, Cenat-cenut
  • Cangkeme : Clongopan, Glagepan, Klangopan, Pringisan, Mecucu, Lumpangen, Nyomak-Nyamik
  • Dlamakane : Pedhes
  • Dhadhane : Ampeg, Ndhrodhog, Mengeh-mengeh, Sesek, Sumpek, Cedut-cedut
  • Gorokane : Kesereten, Ngorong, Pancingen, Garing
  • Gulune : Cengeng, Gela-gelo

Semoga bermafaat dan dapat membatu dalam belajar basa jawa
diambil dari berbagai sumber  pelajaran bahasa jawa









Posting Komentar untuk "Rupa-Rupa Kawruh Manungso Ing Pelajaran Basa Jawa"